Bij de aanwijzing van de ecokathedraal tot rijksmonument heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de volgende toelichting gegeven: 

De ecokathedraal in Mildam

Adres: IJntzelaan 4A, Mildam
Ontwerper: Louis Le Roy
start: 1965
Categorie: Groen - Park
Verhaallijnen: Vrijheid, Milieu

In het buitengebied van Heerenveen is een stukje weiland langzaam getransformeerd tot een mysterieus bos met fantasierijke stapelwerken. De uit Amsterdam afkomstige Louis G. Le Roy (1924-2012) kocht dit weiland van circa 1,5 hectare om er zijn ideeën voor een betere wereld voor mens, plant en dier te realiseren.

Halverwege de jaren zestig kocht Le Roy anderhalve hectare weiland in Mildam. Hij bouwde er eigenhandig een huis/atelier (huisnummer 4a, jaartal BAG 1970) met gebruikte materialen. Hij plantte vlieren om het huis en andere bomen op zijn ‘proefterrein’. Verder wilde hij vooral zien wat er zou gebeuren als hij geen regulier onderhoud, zoals gras maaien, uitvoerde. Binnen de kortste keren schoot het gras omhoog. Na vijf jaar stierven delen van het gras en begonnen er nieuwe planten te groeien. Vanaf 1970 werkte Le Roy concrete ideeën uit voor groene projecten in Heerenveen en Mildam. Vanaf 1983 werkte hij het proefterrein in Mildam uit tot ‘Ecokathedraal’. Hij liet vrachtwagens met bouwpuin van de gemeente Heerenveen komen, en legde daar muurtjes, toren- en poortachtige bouwwerken, plateaus en kronkelende paden mee aan. Zithoeken waren gemaakt van onder andere trottoirbanden en rioolputten. In 1987 gaf de beplanting met onder meer hazelnoten, paardenkastanjes en hulst al een volwassen aanzien.

Nooit af

De Ecokathedraal is geen tuin maar een samenwerking van planten, dieren en mensen. Die planten komen aangewaaid, met de vogels of worden aangeplant. De beplanting, en daarmee de bodem, flora en fauna, mag zich vrij ontwikkelen. Er hoeft niet met kennis van zaken geplant en gewied te worden, daardoor is het een plek voor iedereen. Dat betekent niet dat die ecologische ontwikkeling ongestoord hoeft te blijven, het is geen natuurbeheer. De menselijke creativiteit is ook onderdeel van de Ecokathedraal waarin diversiteit centraal staat. Het bouwmateriaal bestaat uit gebroken trottoirbanden, stoeptegels, bekapte klinkers, kolken, rioleringsbuizen, beton, resten zand en zoden. Er wordt nooit cement gebruikt, en er blijven open ruimten in het bouwwerk waar de natuur haar gang kan gaan. De overwoekering zorgt ervoor dat het terrein alsmaar hoger zal worden. Het is dan ook nooit af, de natuurlijke en creatieve processen zorgen er voor dat er geen eindproduct zal zijn.

De huidige bouwsels mogen de fundamenten worden voor volgende bouwsels, mits er zonder mechanische hulpmiddelen met de hand gestapeld wordt, zonder cement en zonder haast, maar met creativiteit en zelfexpressie.
Het werk aan de Ecokathedraal in Mildam en Le Roys privé-tuin in Oranjewoud zijn voor Le Roy zelf altijd een referentiepunt gebleven bij de vele andere projecten die uitvoerde.
Le Roys ideeën passen in het toenemend milieubewustzijn en de aandacht voor de ontwikkeling van het individu dat typisch was voor de jaren zeventig. De enorme groei van de bevolking, de economie en de moderne technologie legden een steeds grotere druk op het milieu. Le Roy zag problemen op ons af komen door het op grote schaal gebruiken van water, fossiele brandstoffen en gifstoffen. Ook maakte hij zich zorgen om schaalvergroting, technocratisering en monocultuur. Hij trok een parallel tussen monocultuur in de landbouw en het bouwen van grote woongebouwen. Dit zou leiden tot contactverlies tussen de mens en zijn omgeving. In zijn cultuurfilosofische boek Natuur uitschakelen – natuur inschakelen (1973) betoogde hij dat de houding van de mens tegenover de natuur moest veranderen van een controlerende in een respecterende.

Maatschappijkritiek

Le Roy doorbrak de grenzen tussen vakdisciplines en kreeg daarmee ook gemengde recensies. Ecologen waardeerden de aandacht voor ecosysteem en natuur, maar begrepen niet dat hij ook niet-inheemse plantensoorten aanplantte. Wat Le Roy betreft maakte de mens ook deel uit van de natuur, en als een plantensoort zich kon handhaven mocht die blijven staan. Verdween de plant, dan was dat ook goed.
Le Roys maatschappijkritiek werd wel goed begrepen. Zijn boek Natuur uitschakelen – natuur inschakelen, de aandacht in de media en zijn werkbezoeken inspireerden veel mensen om tuinen in zijn geest aan te leggen. Ook de recensies in de landelijke dagbladen wijzen erop dat publiek en journalisten zijn kritiek op de consumptiemaatschappij, economische groei en milieuvervuiling begrepen, net als zijn hang naar vrijheid (zelforganisatie) en creativiteit.
In veel openbare parken, plantsoenen en heemtuinen wordt tot op heden een door Le Roy geïnspireerd natuurlijk tuin- of parkdeel met gestapelde elementen aangelegd. De stichting TIJD is een initiatief van Louis Le Roy en zijn vrouw Inge om de continuïteit van de werkzaamheden aan de ecokathedraal te borgen. Onder de vleugels van de stichting wordt nog steeds voortgebouwd aan de Ecokathedraal.

Waardering

• De Ecokathedraal is van belang doordat deze een antwoord bood op de problemen op het gebied van milieu, natuur en landbouw, in de vorm van een groenaanleg met gestapelde bouwsels waarbij natuurlijke ontwikkeling en biodiversiteit onderdeel werden van het ontwerpproces.
• De Ecokathedraal is van belang omdat deze Nederlandse burgers in beweging bracht om de eigen omgeving in gezamenlijkheid en in contact met de natuur zelf vorm geven.
• De Ecokathedraal is van belang vanwege de invloed op de tuin- en landschapsarchitectuur en de ontwikkeling van natuurrijke tuinen en plantsoenen in Nederland vanaf circa 1970.
• De Ecokathedraal is van belang vanwege het bijzondere materiaalgebruik waarbij afkomend puin werd hergebruikt in bouwsels.
• De Ecokathedraal is van belang vanwege de plek in het oeuvre van Louis Le Roy.

Bronnen

• L.G. Le Roy, Natuur uitschakelen, natuur inschakelen, 1973.
• B. Esser, Louis Le Roy, tegendraadse bouwmeester, Noorderbreedte, 31-1-2009.
• A. van Gerve, Plantsoenrevolutie, Complexiteit en zelforganisatie in de openbaar groen projecten van Louis G. Le Roy, masterscriptie UvA, 2014. A. van Gerve, Plantsoenrevolutie, Complexiteit en zelforganisatie in de openbaar groen projecten van Louis G. Le Roy, masterscriptie UvA, 2014.
• H. Hettema, artikel in Leeuwarder Courant, 15-10-1987.
• M. Schmidt, ‘De tijd is buiten haakjes gezet’, De Volkskrant, 15-07-1989.
• P. Vollaard, ‘Time-based architecture in Mildam’, in Natuur, cultuur, fusie, Louis G. Le Roy, Rotterdam, 2002.
• B.J. Veld, Gesprekken met Louis Le Roy, deel 1, 2, 3, Oase, 1996.
• Bekijk alle beelden op: https://beeldbank.cultureelerfgoed.nl  

Lees hieronder het volledige aanwijzingsprogramma van alle 15 bouwwerken, of download de PDFfalse.